نگاهی به اوضاع اینترنت در چین
نگاهی به اوضاع اینترنت در چین
سیزده سال پیش، بیل کلینتون، رییس جمهور وقت آمریکا، گفته بود تلاش برای کنترل اینترنت در چین کار بیهوده ای خواهد بود. در آن زمان به نظر می رسید کلینتون امری بدیهی را عنوان کرده باشد.
فضای اینترنت بسیار گسترده بود و با وجود استفاده از کانال های مختلف، امکان بستن سایت ها وجود نداشت. به علاوه، به نظر می رسید فضایی برای گشودن پنجره جدیدی از دنیا در برابر کاربران چینی به وجود آمده باشد و درست همان طور که تکنولوژی های ارتباطی قبلی به سرنگونی بسیاری از حکومت های مستبد کمک کردند (مثلا وجود تلگراف در انقلاب بلشویک روسیه در سال ۱۹۱۷ و موج کوتاه رادیو در فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱)، اینترنت نیز می توانست تهدیدی برای حکومت چین باشد. افزایش دسترسی گسترده به اطلاعات و توانایی ارتباط آسان با افراد همفکر در سراسر دنیا، قدرت نامتقارنی به کاربران می بخشید و از قدرت حکومت مرکزی می کاست.
مجموعه آموزشی و نرم افزاری هک و کرکاین انتظارات، این روزها از بین رفته اند. حکومت چین نه تنها اینترنت را حفظ کرده، بلکه در تلفیق تکنولوژی با اهداف خاص خود توانایی زیادی نشان داده و توانسته کنترل بهتری بر جامعه خود داشته باشد. حزب کمونیست چین، گروهی را شامل پلیس سایبری، مهندسین سخت افزار و نرم افزار، ناظران وب و مبلغان آنلاین تشکیل داده تا کاربران اینترنتی را زیر نظر بگیرند، آنها را راهنمایی کنند و فیلترها و سانسورهای لازم را انجام دهند. شرکت های اینترنتی خصوصی چین که بسیاری از آنها مشابه شرکت های غربی هستند، تا جایی اجازه فعالیت و پیشرفت دارند که از قوانین حکومتی منحرف نشوند.
برخلاف کشورهای غربی، نقش دولت چین در اینترنت بسیار قابل توجه است. دولت چین تلاش زیادی کرده تا تضمین کند اینترنت در این کشور، با کشورهای دیگر تفاوت دارد که البته این تفاوت فقط در محدودیت ها نیست، بلکه صنعتی که در این رابطه ایجاد شده، در خدمت اهداف ملی و البته تجاری دولت چین است.
دیوارها گوش دارند
اولین ایمیلی که از چین فرستاده شده، به یک شبکه بین المللی آکادمیک در ۱۴ سپتامبر ۱۹۸۷ بود که در متن آن با افتخار عنوان شده بود «از ورای دیوار بزرگ چین، ما می توانیم به هر گوشه از دنیا دسترسی داشته باشیم.» در عین حال، حزب کمونیست چین، در داخل این کشور پروژه هایی مانند «دیوار آتش بزرگ» (Great Firewall) را پیاده کرده که از طریق آن، سایت هایی را که از نظر دولت نامناسب هستند، مسدود می کند. اقدام دیگر دولت چین، همکاری نزدیک با شرکت های اینترنتی قابل اطمینان داخلی مانند Baidu (جستجوگر)، Tencent (پورتال خدمات اینترنتی)، Renren (نمونه چینی فیس بوک) و Sina (شرکت رسانه ای آنلاین که شامل خدمات میکروبلاگ نویسی می شود) است.
از میان همه این خدمات جدید، میکروبلاگ نویسی بیشترین تاثیر را بر زندگی روزانه مردم چین داشته است. میکروبلاگ نویسی گسترش اخبار و دیدگاه ها را به روش هایی که قبلا امکان آن وجود نداشت، میسر کرده و تقریبا در همه اینترنت های خانگی در چین، نفوذ کرده است. مقامات چینی، که شبکه هایی مانند توئیتر و فیس بوک را از همان ابتدا مسدود کرده بودند، امکان گسترش خدمات رسانه های اجتماعی و میکروبلاگ های چینی را به عنوان جایگزین های مطمئن و کنترل شده ای به وجود آوردند و حتی فراتر هم رفته اند.
گوگل که برجسته ترین شرکت جست وجو گر در سراسر جهان است، یک بار تلاش کرد خود را با قوانین چین تطابق دهد و در سال ۲۰۰۶ یک موتور جست وجو ی خودسانسور شده به این کشور ارائه کرد؛ اما در نهایت در سال ۲۰۱۰ خدمات آن را متوقف کرد. البته دلیل این عقب نشینی وجود محدودیت ها نبود، بلکه دلیل اصلی این بود که چینی ها آن را هک می کردند. هکرهای سایبری چینی همچنان وارد ایمیل های مخالفان و نیز سیستم های کامپیوتری رسانه های خارجی که گزارش های حساس در مورد مقامات چینی منتشر می کنند، می شوند. به علاوه، به کمک حملات هکری متعدد، اطلاعات بازرگانی حساسی در اختیار شرکت های چینی قرار گرفته و «ارتش آزاد خلق» اطلاعاتی باارزشی را در مورد تجهیزات دفاعی کشورهای دیگر به دست آورده است.
به طور کلی، حزب کمونیست چین با ایجاد یک اینترنت ملی مجزا، به چیزی دست یافته که خیلی ها آن را غیرممکن می دانستند. اینترنت چینی، مثل اینترنت دیگر نقاط جهان، شلوغ و متلاطم است و امکاناتی در ابعاد مختلف مانند بازی، خرید و غیره را ارائه می دهد. فراهم کردن شرایط شکوفایی اینترنت چینی، بخش مهمی از ایجاد یک فضای محدود بهتر بوده است؛ البته فضایی که دائما تحت نظارت است.
گاهی اوقات تلاش های مقامات برای کنترل اینترنت نامعقول به نظر می رسد. آژانس های دولتی در سراسر کشور در بخش نرم افزار سرمایه گذاری زیادی کرده اند تا رفتارهای آنلاین را پیگیری و تحلیل کنند. هدف از این کار، هم سنجش افکار عمومی و هم جلوگیری از تهدیدات، قبل از گسترش آنها است و البته با کسانی که قانون شکنی می کنند، برخورد سختی صورت می گیرد. در سال ۲۰۰۹، لیو شیائوبو، نویسنده چینی به دلیل همکاری در نوشتن یک بیانیه آنلاین که خواستار پایان حکومت چین و جمع آوری امضا در حمایت از این بیانیه شده بود، به ۱۱ سال حبس محکوم شد. در آن زمان، بسیاری از مردم چین، شیائوبو را به عنوان یک فعال طرفدار دموکراسی نمی شناختند و حتی بیانیه او را ندیده بودند. وقتی او در سال ۲۰۱۰ جایزه صلح نوبل را دریافت کرد، به فردی شناخته شده در خارج از چین تبدیل شد، اما او هنوز هم در داخل این کشور، به دلیل سانسورهای شدید، فردی ناشناخته است.
همچنین در سال ۲۰۰۹، پس از تظاهرات گسترده در شین جیانگ، منطقه ای دورافتاده در شمال غربی چین، مقامات چینی ارتباط اینترنتی این منطقه را با بقیه کشور و نیز کل دنیا قطع کردند و این انزوای اینترنتی تقریبا یک سال ادامه داشت. در مارس ۲۰۱۲، زمانی که رسانه های اجتماعی شایعاتی را در مورد تلاش برای راه اندازی یک کودتا در پکن منتشر کردند، دولت برخی از خدمات اینترنتی و میکروبلاگ نویسی را به طور موقت متوقف کرد و شش نفر نیز دستگیر شدند.
کنترل متزلزل
آیا دولت چین قادر است روند کنترل، دستکاری و هک کردن اینترنت را به صورت نامحدود ادامه دهد؟ دلایلی وجود دارند که می توان فکر کرد این گونه نخواهد بود. زمانی که بیل کلینتون اظهارات مشهور خود را در مورد بی نتیجه بودن این اقدامات مطرح کرد، در چین تنها ۲۰ میلیون کاربر اینترنت وجود داشت. این قفس اینترنتی اکنون بیش از ۵۶۰ میلیون کاربر را در خود جای داده که تقریبا معادل مجموع جمعیت کاربران اینترنتی در شمال آمریکا و کل اروپا است. سرعت استفاده از اینترنت در مناطق فقیرتر و روستایی نشین چین، رشد بیشتری دارد. دلیل این موضوع تا حدی به افزایش استفاده از ابزارهای موبایل برای وصل شدن به اینترنت برمی گردد که تعداد آن در حال حاضر از متصل شدن با کامپیوتر پیشی گرفته است. اینترنت دیگر مختص جمعیت شهری، تحصیل کرده و نسبتا ثروتمند جامعه نیست. بیشتر کشاورزان چینی اکنون از اینترنت برای گوش دادن به موسیقی، بازی های موبایل و چک کردن شرایط آب و هوا استفاده می کنند، نه نوشتن وبلاگ های مخالف دولت. اما حتی کاربران معمولی هم می توانند به بحث های سیاسی آنلاین کشیده شوند و اینترنت مکانی است که می توانند در مورد افکار و عقاید خود صحبت کنند و آزادانه از دولت انتقاد کنند.
در محافل خصوصی خانواده های چینی، انتقادات ضددولتی گسترده شده و میلیون ها کاربر اینترنتی اکنون مخالفانی کم اثر محسوب می شوند؛ چرا که گاهی شکایت های آنلاین مثمرثمر واقع می شوند. زمانی که عکس یکی از مقامات رسمی چین که به یک تصادف وحشتناک لبخند می زد در اینترنت منتشر شد، کاربران متوجه شدند که او یک ساعت لوکس به دست دارد. با مرور دیگر عکس های این مسوول، مردم پی بردند که او ساعت های لوکس دیگری هم دارد و این شهرت «ساعتی» به اخراج او منجر شد.
پیروزی های اینچنینی بیش از پیش متداول شده اند و هراس اعضای حزب کمونیست را برانگیخته اند. بسیاری از کاربران اینترنت معتقدند موازنه قدرت تغییر کرده است. نتایج یک بررسی که سال ۲۰۱۰ توسط یکی از نشریات منسوب به حزب کمونیست چین صورت گرفت، نشان می دهد بیش از ۷۰ درصد پاسخ دهندگان موافقند که مقامات محلی چین از «ترور اینترنتی» آسیب دیده اند.
البته به طور کلی اعضای حزب کمونیست کمتر از مقامات محلی ترور می شوند. هر چقدر پست های وبلاگ ها حساس تر باشند، به اسامی سران ارشد حزب حمله کرده باشند یا مهم تر از همه، خواستار برگزاری تظاهرات شده باشند، به سرعت حذف می شوند؛ گاهی حتی قبل از اینکه در وب منتشر شوند. فعالانی که به طور مستقیم سازمان حزب مرکزی را به چالش می کشند (مثل لیو) قبل از اینکه تهدیدی ایجاد کنند، سرکوب می شوند.
برای سران حزب کمونیست، اینترنت چالش های سخت تری ایجاد کرده است. بحث های جمعی در اینترنت که میکروبلاگ نویسان با افکار اجتماعی آن را راه اندازی می کنند و میلیون ها طرفدار دارند، توجه افکار عمومی را به مشکلات تکراری مانند امنیت غذایی و آلودگی جلب می کند و نشان دهنده اختلاف بین انتظارات و عملکرد است. این یعنی مقامات چین اکنون مجبورند در برابر بحران هایی مانند ناآرامی های گسترده در مورد آلودگی هوا در ماه ژانویه، واکنش جدی نشان دهند. به طور خلاصه، اینترنت شرایطی را به وجود آورده که حزب کمونیست بیشتر به سوی استبداد پیش برود.
این برنامه ای آنلاین برای «استبداد توافقی» است و بازاری بین المللی برای آن وجود دارد. چین دانش تکنولوژی خود را به خارج از کشور صادر می کند؛ از جمله ابزارهایی برای نظارت و فیلترینگ اینترنت. هوواوی و ZTE، دو شرکت بزرگ چینی، پیشتاز عرضه اینترنت و سخت افزارهای مخابراتی به کشورهای مختلف آسیای مرکزی و جنوب شرق آسیا، شرق اروپا و آفریقا هستند؛ کشورهایی مانند قزاقستان، ویتنام، بلاروس، اتیوپی و زامبیا. در واقع، چین در تقابل با کشورهای غربی برای نحوه مدیریت اینترنت، با این کشورها و نیز کشورهایی مانند روسیه متحد شده است.
مترجم: مریم رضایی
روزنامه دنیای اقتصاد ( www.donya e eqtesad.com )
